Een rookvrije werk- en leeromgeving

Groningen, 6 mei 2019

Sinds deze week is het nieuwe rookbeleid op de Hanzehogeschool Groningen ingegaan, waardoor de spelregels voor rokers ineens drastisch veranderd zijn. Wat is hier precies aan vooraf gegaan en wat nu? Dat de Hanze inzet op het verminderen van tabaksgebruik is allang geen nieuwigheid. In de afgelopen twintig jaar is er veel veranderd; het idee dat je in het verleden in de collegezalen kon roken is dan ook ontastbaar voor mensen die nu studeren. In de afgelopen jaren zijn er echter wel de nodige stappen genomen om hinder van rook terug te dringen, zoals het vergroten van de rookvrije zones voor de gebouwen. Daarnaast is sinds april 2017 de Hanze onderdeel van de Alliantie Rookvrij Nederland, wat perfect past binnen het speerpunt Healthy Ageing. De Hanze wil binnen deze alliantie met andere instellingen werken naar een rookvrije toekomst voor de nieuwe generatie.

Drie maanden lang heeft de HMR met het College van Bestuur gespard over de invulling van een nieuw rookbeleid. Het stuk dat in eerste instantie ter behandeling lag, Hanzehogeschool Groningen op weg naar Rookvrij, ontving gemixte reacties binnen de raad. Dit heeft in november geleid tot een staking der stemmen, gevolgd door een stemming met een kleine meerderheid tegen het voorstel. Uiteindelijk is het beleid er dus gekomen. Het voorstel zou betekend hebben dat vanaf augustus 2019 de gebieden om en rondom de Hanze rookvrij zouden worden, met uitzondering van drie “gedoogplekken” en dit na verloop van tijd geëvalueerd zou worden totdat studenten en medewerkers klaar zijn voor een definitief rookverbod.

Nationaal Preventieakkoord

Bovenstaande regel is opzettelijk op een suggestieve wijze geschreven, namelijk is gebleken dat alle onderwijsinstellingen per augustus 2020 een rookverbod kunnen verwachten. Het Nationaal Preventieakkoord uit november, dat betrekking heeft op roken, overgewicht en alcoholgebruik, heeft de aankondiging gedaan dat er verwacht kan worden dat alle onderwijsinstellingen, inclusief hogescholen en universiteiten, een absoluut rookverbod krijgen. Dit heeft Staatssecretaris Paul Blokhuis laten weten in de Kamerbrief “Op weg naar rookvrije schoolterreinen” op 13 maart in de Tweede Kamer. Dat er een rookverbod zou komen voor primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs was al langer bekend, maar het hoger onderwijs is een nieuwkomer in het gesprek over een gezonde werk- en leeromgeving. De ambitie om nieuwe generaties te laten opgroeien in een omgeving waar roken niet de norm is, is terecht. Dat roken steeds minder normaal wordt is ook een opzichzelfstaand feit. Het roept echter wel de vraag op in hoeverre zulke maatregelen de gewenste impact zullen leveren. Immers, in hoeverre zullen mensen echt stoppen met roken nu de wet zegt dat dit niet langer wenselijk is.

Om en rondom gebouwen van de Hanze lopen we namelijk tegen een aantal problemen aan, en dit zijn zaken die je niet zomaar stante pede oplost. De doelstelling om de Hanze honderd procent rookvrij te krijgen is namelijk niet erg realistisch. Het probleem is namelijk dat veel gebouwen van de Hanze aan gemeentegebied grenzen, gebieden die zonder hulp van de gemeente niet vallen onder deze rookvrije gebieden. Dit is wel mogelijk via een Algemene Plaatselijke Verordening (APV), een op gemeentelijk niveau vastgesteld algemeen verbindend voorschrift, waardoor roken op bepaalde gemeentegrond niet langer is toegestaan.

Handhaving

Dan stuiten we echter op het volgende probleem: de handhaving. Welke partij neemt de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het rookverbod wordt nageleefd? De Hanze heeft aangegeven hiervoor stewards in te zetten die erop moeten toezien dat men netjes de regels volgt. Maar stewards kunnen niet heel veel meer dan mensen de regels vertellen en vriendelijk verzoeken hier niet te roken. Straffen en boetes uitdelen is ook niet wenselijk in dergelijke situaties. Daarnaast hebben de stewards van de Hanze niks te zeggen over gemeentegrond, met of zonder APV. De handhaving van een rookverbod op gemeentegrond is de verantwoordelijkheid van de gemeente, waar overigens wel boetes voor kunnen worden uitgedeeld. Maar wij verwachten dat dit ook weinig gaat opleveren. Een mogelijke rookpolitie lijkt heel onwaarschijnlijk, waardoor een aantal stappen van de Hanze naar gemeentegrond een spreekwoordelijk ontvangst in open armen is.

Gedrag is nou eenmaal lastig om te veranderen, gedragsverandering onder rokers zal niet zomaar van dag op dag plaatsvinden. Het ligt daarom ook in de lijn der verwachting dat een definitief rookverbod op de Hanze het probleem alleen zal gaan verplaatsen. Gebieden worden wel rookvrij verklaard, maar de handhaving is onvoldoende om daadwerkelijk het gewenste doel te bereiken. Zodoende creëer je een rookvrije façade, maar niet een rookvrije instelling. De roker als gewoontedier zal er gerust eentje opsteken buiten het zicht of bereik van handhavers.

Rookvrije overgang

Wat belangrijk is, is dat voor niet-rokers de mogelijkheid aanwezig is om zich rookvrij van A naar B te kunnen verplaatsen. Het nieuwe Op weg naar een rookvrije Hanze biedt hiertoe mogelijkheden en is een eerste stap in de goede richting om een compromis te vinden tussen roker en niet-roker. Als het aan de Hanze ligt, is roken in ieder geval goed buiten zicht en reuk; de laatste paar rookabri’s zijn afgelopen meivakantie verplaatst naar drie weggestopte locaties en goed afgedekt. Rokers kunnen tegenwoordig terecht tussen conferentiezaal De Appel en het U-gebouw, naar parkeerplaats P-3 of achter het Marie Kamphuisborg. Elders is het niet meer toegestaan een sigaret op te steken. Maar hoe de handhaving van dit verbod eruit zal zien, zullen we de komende maanden ervaren. En of het uiteindelijke rookverbod dat er aan zit te komen ook echt er voor zal zorgen dat mensen definitief stoppen met roken zal moeten blijken.